ภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็ก เจริญเติบโตมากผิดปกติ (Small intestinal bacterial overgrowth มักเรียกว่า SIBO) คือ ความไม่สมดุลของแบคทีเรียในลำไส้เล็ก โดยเฉพาะแบคทีเรียประเภทที่ปกติจะไม่พบในลำไส้เล็ก ภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติถูกเรียกอีกอย่างว่า “Blind loop syndrome” ซึ่งเป็นคำที่ใช้กันทั่วไปเมื่ออาหารไม่ไปตามเส้นทางย่อยอาหารปกติและข้ามส่วนของลำไส้

ภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติอาจทำให้เกิดอาการไม่สบาย เช่น แก๊ส ท้องอืด และ ท้องร่วง นอกจากนี้ยังสามารถยับยั้งความสามารถในการย่อยและดูดซับสารอาหารของร่างกาย หากคุณคิดว่าคุณอาจเป็นโรคจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติให้ปรึกษาแพทย์ทันที

อาการของภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

อาการของภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติแตกต่างกันไปในแต่ละคนและขึ้นอยู่กับความรุนแรงของแบคทีเรียที่เติบโตมากเกินไป ตลอดจนสภาวะแวดล้อม อาการทั่วไปของภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติได้แก่:

•     ท้องอืด
•     ท้องร่วง
•     ท้องผูก
•     แก๊ส
•     เบื่ออาหาร
•     การขาดวิตามิน เช่น วิตามินบี 12
•     ปวดท้อง
•     น้ำหนักลดลงโดยไม่ได้ตั้งใจ

ประเภทของแบคทีเรียที่กำลังเติบโตอาจส่งผลต่ออาการของโรค งานวิจัยชิ้นหนึ่งชี้ให้เห็นว่าแบคทีเรียที่ผลิตก๊าซมีเทนนั้นสัมพันธ์กับอาการท้องผูก ในขณะที่แบคทีเรียที่ผลิตไฮโดรเจนนั้นสัมพันธ์กับอาการท้องร่วง

อะไรที่เป็นสาเหตุให้เกิดภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

อย่างไรก็ตามเรายังไม่สามารถระบุสาเหตุเฉพาะของการเกิดภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติได้ แต่พวกเขาพบว่าปัจจัยเสี่ยงบางอย่างมีบทบาทสำคัญในการเกิดภาวะนี้ ได้แก่

1. อายุ

ผู้สูงอายุมีความเสี่ยงสูงในการเกิดภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติเนื่องจากผู้สูงอายุอาจมีกรดในกระเพาะที่ย่อยสลายอาหารน้อยลง ระดับกรดในกระเพาะอาหารที่ต่ำลงทำให้แบคทีเรียในลำไส้เล็กมีจำนวนมากเกินไป

2. กายวิภาคของกระเพาะอาหาร

โครงสร้างของระบบย่อยอาหารของเราสามารถเปลี่ยนแปลงได้ตลอดชีวิตของเรา การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้มักเป็นผลมาจากความเสียหายหรือโรคต่างๆ และอาจเกิดจากการผ่าตัดลดขนาดกระเพาะ โรคถุงผนังลำไส้อักเสบ โรคทวารหนัก และการผ่าตัดเพื่อเอาลำไส้ใหญ่และ/หรือลำไส้เล็กบางส่วนหรือทั้งหมดออก (เรียกว่า Colectomy) การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างเหล่านี้ทำให้สภาพแวดล้อมที่แบคทีเรียสามารถเจริญเติบโตได้เปลี่ยนแปลงไป การศึกษาหนึ่งในปี 2018 พบว่าผู้ที่ผ่านการผ่าตัดรักษาโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่มีความเสี่ยงสูงในการเกิดภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

3. กรดในกระเพาะต่ำ

เมื่อมีกรดในกระเพาะไม่เพียงพอเพื่อย่อยสลายอาหาร แบคทีเรียจะสามารถเคลื่อนไปยังทางเดินอาหารได้มากกว่าปกติเนื่องจากสภาพแวดล้อมไม่เป็นกรดมากพอที่จะฆ่าพวกมันได้

4. โรคบางอย่าง

โรคบางชนิดสามารถชะลอความเร็วของอาหารและของเสียที่เคลื่อนผ่านลำไส้เล็กได้ โรคเหล่านี้อาจรวมถึงโรคที่เกี่ยวกับระบบย่อยอาหารทั้งทางตรงและทางอ้อม ได้แก่:

•     โรคโครห์น
•     โรคเบาหวาน
•     ภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์ 
•     ลำไส้อักเสบจากรังสี (การอักเสบของลำไส้ที่เกิดขึ้นหลังการฉายรังสี)
•     โรคเซลิแอค
•     โรคพาร์กินสัน 
•     Scleroderma (กลุ่มของโรคหายากที่ทำให้ผิวหนัง หลอดเลือด และทางเดินอาหารแข็งตัวและตึงขึ้น)

5. การเปลี่ยนแปลง pH ของลำไส้เล็ก

ระบบย่อยอาหารจำเป็นต้องรักษาสมดุลของค่า pH ที่เฉพาะเจาะจงเพื่อให้ทำงานได้อย่างถูกต้อง และส่วนต่างๆ ของระบบทางเดินอาหารทำงานที่ระดับ pH ที่แตกต่างกัน ค่า pH ที่สมดุลของลำไส้เล็กช่วยให้ดูดซึมสารอาหารได้ดีที่สุด การติดเชื้อบางชนิด เช่น เอชไพโลไร (Helicobacter pylori) สามารถทำลายลำไส้เล็กของคุณและทำให้ค่า pH ไม่สมดุล หลายงานวิจัยนี้ยังแสดงให้เห็นว่าการติดเชื้อเอชไพโลไรมีความสัมพันธ์รกับการเกิดภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

การวินิจฉัยภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

โดยทั่วไปการวินิจฉัยภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติจะทำผ่านการทดสอบหนึ่งรายการ (หรือมากกว่า) ซึ่งดำเนินการโดยผู้ให้บริการทางการแพทย์ นอกเหนือจากการทดสอบภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติโดยเฉพาะแล้วแพทย์แนะนำให้ตรวจเลือดเพื่อค้นหาภาวะขาดวิตามินหรือทดสอบอุจจาระเพื่อดูว่าคุณดูดซึมไขมันได้ดีเพียงใด พวกเขาอาจมีการทดสอบภาพเพื่อหาความผิดปกติของโครงสร้างในทางเดินอาหารของคุณ

วิธีหนึ่งในการประเมินภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติคือการทดสอบลมหายใจ ซึ่งจะวัดระดับไฮโดรเจนและมีเทนในลมหายใจของคุณ หากระดับเหล่านี้สูงแสดงว่ามีแบคทีเรียที่ผลิตก๊าซจำนวนมากในลำไส้ของคุณซึ่งอาจเกิดจากภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

มีวิธีรักษาภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติได้อย่างไร

มีวิธีการรักษาหลายวิธีที่สามารถรักษาภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติได้ ทั้งนี้วิธีการรักษาโดยเฉพาะจะแตกต่างกันไปในแต่ละคน วิธีการเหล่านี้ได้แก่

1. ยาปฏิชีวนะ

การใช้ยาปฏิชีวนะเป็นวิธีที่พบบ่อยที่สุดสำหรับรักษาภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ อย่างไรก็ตามการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะในระยะสั้นจะทำให้จำนวนแบคทีเรียทั้งหมดในลำไส้เล็กของคุณลดลงได้อย่างมาก ซึ่งหมายความว่าทั้งแบคทีเรียที่ดีและไม่ดีจะถูกกำจัด การกำจัดแบคทีเรียที่ดีออกจากลำไส้ของคุณอาจทำให้เกิดอาการบางอย่าง เช่น ก๊าซ และ ท้องอืด ทั้งนี้จำนวนแบคทีเรียสามารถกลับมาเพิ่มขึ้นได้หลังจากที่คุณหยุดใช้ยาปฏิชีวนะ ดังนั้นนี่ไม่ใช่วิธีแก้ปัญหาในระยะยาว 

2. โปรไบโอติก

โปรไบโอติกที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายในการควบคุมเชื้อแบคทีเรียในกระเพาะอาหาร ซึ่งเป็นตัวเลือกการรักษาที่ยังถกเถียงกันอยู่สำหรับการรักษาภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ แม้ว่าการศึกษาบางชิ้นแสดงให้เห็นว่าโปรไบโอติกมีประสิทธิภาพในการรักษาโรคนี้ แต่บางงานวิจัยก็แสดงให้เห็นว่าโปรไบโอติกอาจทำให้เกิดภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

หากคุณสนใจที่จะเพิ่มปริมาณโปรไบโอติกของคุณ ให้ปรึกษาแพทย์ของคุณ คุณสามารถรับประทานโปรไบโอติกในรูปของอาหารเสริมหรือโดยการทานอาหารที่อุดมด้วยโปรไบโอติก เช่น คีเฟอร์ กิมจิ และกะหล่ำปลีดอง 

3. อาหารสำหรับผู้มีภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ

ไม่มีอาหารที่ถูกกำหนดไว้สำหรับการรักษาภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติ แต่ตัวเลือกยอดนิยมคืออาหารที่มี FODMAP (ย่อมากจาก Fructose, Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols) ต่ำ สารประกอบเหล่านี้เป็นคาร์โบไฮเดรตสายสั้น (น้ำตาล) ที่ย่อยยากขึ้นสำหรับบางคนและสามารถเกิดการหมักในลำไส้ได้ ซึ่งนำไปสู่อาการทางเดินอาหารที่ไม่พึงปรารถนา

อาหารที่มี FODMAP สูง เช่น

•     ผลไม้ที่มีฟรุกโตสสูง (แอปเปิ้ล เชอร์รี่ มะม่วง)
•     ผักไนท์เฉด (มะเขือเทศ มะเขือ พริก มันฝรั่งขาว)
•     ผลิตภัณฑ์จากนม (คอทเทจชีส นม ริคอตต้า โยเกิร์ต)
•     พืชตระกูลถั่ว (ถั่ว ถั่ว ถั่วเลนทิล)
•     ผลิตภัณฑ์จากข้าวสาลี
•     กระเทียมและหัวหอม

การทานอะไรและทานเท่าไหร่เป็นสิ่งสำคัญเมื่อปฏิบัติตามอาหารที่มี FODMAP ต่ำ การทำงานร่วมกับนักกำหนดอาหารเพื่อปรับเปลี่ยนอาหารอาจทำให้การเปลี่ยนแปลงนี้ไม่น่ากลัว โค้ชด้านสุขภาพสามารถช่วยให้คุณกำหนดเป้าหมายด้านโภชนาการในระยะยาวได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพวกเขามีประสบการณ์และวุฒิการศึกษาด้านโภชนาการ พวกเขาสามารถสอนวิธีฟังร่างกายของคุณและเรียนรู้ว่าความต้องการเฉพาะของคุณคืออะไรและจะตอบสนองได้อย่างไร 

“อย่างไรก็ตาม”

แม้ว่าจะไม่สามารถป้องกันภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติได้เสมอไป แต่คุณก็สามารถดูแลสุขภาพลำไส้ของคุณได้ การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพที่สมดุลสามารถช่วยเพิ่มความหลากหลายของแบคทีเรียในลำไส้และปรับปรุงสุขภาพโดยรวมและความเป็นอยู่ที่ดี การหลีกเลี่ยงบุหรี่และผลิตภัณฑ์อื่นๆ ที่มีนิโคตินสามารถช่วยป้องกันภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติได้ ทั้งนี้เนื่องจากนิโคตินมีผลทำให้จำนวนแบคทีเรียในลำไส้ของคุณเปลี่ยนแปลงได้ หากคุณมีอาการของภาวะจุลินทรีย์ในลำไส้เล็กเจริญเติบโตมากผิดปกติหรือคิดว่าคุณอาจเสียสมดุลของแบคทีเรียในระบบย่อยอาหารของคุณให้ปรึกษาแพทย์ประจำตัวของคุณ