ตรวจฮอร์โมนเพศหญิง คืออะไร? ต้องตรวจเมื่อไหร่ และควรตรวจอะไรบ้าง

ในโลกของการดูแลสุขภาพสมัยใหม่ การตรวจฮอร์โมนเพศหญิงได้กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการประเมินและรักษาสุขภาพของผู้หญิง ฮอร์โมนเป็นสารเคมีที่ร่างกายผลิตขึ้นเพื่อควบคุมการทำงานของระบบต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งระบบสืบพันธุ์ การเข้าใจถึงความสำคัญของฮอร์โมนและวิธีการตรวจวัดระดับฮอร์โมนจึงเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับผู้หญิงทุกวัย

บทความนี้ Welida Health จะพาคุณไปทำความรู้จักกับการตรวจฮอร์โมนเพศหญิงอย่างละเอียด ตั้งแต่ความหมาย ความสำคัญ ไปจนถึงวิธีการเตรียมตัวและการดูแลตนเองหลังการตรวจ เพื่อให้คุณมีความรู้และความเข้าใจที่ถูกต้อง สามารถดูแลสุขภาพของตนเองได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ตรวจฮอร์โมนเพศหญิง คืออะไร?

การตรวจฮอร์โมนเพศหญิง คือ กระบวนการทางการแพทย์ที่ใช้วัดระดับฮอร์โมนต่างๆ ในร่างกายของผู้หญิง โดยเฉพาะฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับระบบสืบพันธุ์และการทำงานของอวัยวะต่างๆ การตรวจนี้มักทำผ่านการเก็บตัวอย่างเลือด ปัสสาวะ หรือน้ำลาย ขึ้นอยู่กับชนิดของฮอร์โมนที่ต้องการตรวจและวัตถุประสงค์ของการตรวจ

ฮอร์โมนหลักที่มักได้รับการตรวจวัดในผู้หญิง ได้แก่:

• เอสโตรเจน (Estrogen): ฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาและรักษาลักษณะทางเพศหญิง ควบคุมรอบเดือน และมีส่วนในการรักษาความแข็งแรงของกระดูก
• โปรเจสเตอโรน (Progesterone): ฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการเตรียมมดลูกสำหรับการตั้งครรภ์และการรักษาการตั้งครรภ์ในช่วงแรก
• ฮอร์โมนกระตุ้นการตกไข่ (Follicle Stimulating Hormone – FSH): ฮอร์โมนที่กระตุ้นการเจริญเติบโตของไข่ในรังไข่และมีบทบาทในการผลิตเอสโตรเจน
• ฮอร์โมนลูทิไนซิ่ง (Luteinizing Hormone – LH): ฮอร์โมนที่กระตุ้นการตกไข่และมีส่วนในการผลิตฮอร์โมนเพศ
• โปรแลคติน (Prolactin): ฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการผลิตน้ำนมและการให้นมบุตร
• เทสโทสเตอโรน (Testosterone): แม้จะเป็นฮอร์โมนเพศชาย แต่ผู้หญิงก็ผลิตฮอร์โมนนี้ในปริมาณเล็กน้อย ซึ่งมีผลต่อความต้องการทางเพศและมวลกล้ามเนื้อ
  

จะรู้ได้อย่างไรว่าฮอร์โมนไม่ปกติ?

การรู้ว่าฮอร์โมนไม่ปกติอาจสังเกตได้จากอาการต่างๆ ที่เกิดขึ้นกับร่างกาย ซึ่งอาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล อาการที่อาจบ่งชี้ถึงความไม่สมดุลของฮอร์โมนในผู้หญิง ได้แก่:

ความผิดปกติของรอบเดือน:

• ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ
• ประจำเดือนมามากหรือน้อยผิดปกติ
• ขาดประจำเดือน
• ปวดประจำเดือนรุนแรงผิดปกติ

อาการร้อนวูบวาบ (Hot flashes) และเหงื่อออกตอนกลางคืน:

• รู้สึกร้อนอย่างฉับพลันโดยเฉพาะบริเวณใบหน้า คอ และหน้าอก
• เหงื่อออกมากในเวลากลางคืน ทำให้นอนไม่หลับ

น้ำหนักเปลี่ยนแปลง:

• น้ำหนักขึ้นหรือลงอย่างรวดเร็วโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน
• มีการสะสมไขมันบริเวณหน้าท้องมากขึ้น

ความต้องการทางเพศเปลี่ยนแปลง:

• ลดลงหรือเพิ่มขึ้นอย่างผิดปกติ
• มีปัญหาเกี่ยวกับการหล่อลื่นช่องคลอด

ปัญหาเกี่ยวกับการนอนหลับ:

• นอนไม่หลับ
• หลับๆ ตื่นๆ ตลอดทั้งคืน
• รู้สึกเหนื่อยล้าแม้จะนอนเต็มที่แล้ว

อารมณ์แปรปรวน:

• หงุดหงิดง่าย
• ซึมเศร้า
• วิตกกังวลมากกว่าปกติ
• อารมณ์เปลี่ยนแปลงรวดเร็ว

การเปลี่ยนแปลงของผิวและเส้นผม:

• ผิวแห้ง คัน หรือบอบบางลง
• ผมร่วงมากกว่าปกติ
• ขนที่ใบหน้าหรือลำตัวเพิ่มขึ้น

ปวดเต้านม หรือเต้านมอ่อนนุ่มผิดปกติ:

• เต้านมคัดตึงหรือเจ็บแม้ไม่ได้อยู่ในช่วงมีประจำเดือน
• ขนาดหรือรูปร่างของเต้านมเปลี่ยนแปลง

ภาวะมีบุตรยาก:

• พยายามมีบุตรมานานกว่า 1 ปีแต่ไม่สำเร็จ
• มีการแท้งบุตรซ้ำ

ปัญหาสมาธิหรือความจำ:

• ลืมง่ายกว่าปกติ
• มีปัญหาในการจดจ่อกับงานหรือกิจกรรมต่างๆ

ปัญหาเกี่ยวกับกระดูก:

• กระดูกเปราะบางหรือหักง่าย
• ปวดข้อหรือกระดูกโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน

การเปลี่ยนแปลงของระบบทางเดินอาหาร:

• ท้องอืด ท้องเฟ้อบ่อยครั้ง
• ท้องผูกหรือท้องเสียบ่อยกว่าปกติ

หากมีอาการเหล่านี้เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องหรือรุนแรง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม การตรวจฮอร์โมนอาจเป็นหนึ่งในวิธีที่แพทย์ใช้เพื่อหาสาเหตุของอาการเหล่านี้

ใครบ้างที่ควรตรวจวัดระดับฮอร์โมน?

การตรวจวัดระดับฮอร์โมนอาจแนะนำสำหรับผู้หญิงในหลายกรณี ซึ่งรวมถึงแต่ไม่จำกัดเพียง:

1. ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับรอบเดือน เช่น ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ หรือขาดประจำเดือน
2. ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับการตั้งครรภ์ หรือภาวะมีบุตรยาก
3. ผู้ที่มีอาการของภาวะหมดประจำเดือน (Menopause)
4. ผู้ที่มีอาการของโรคเกี่ยวกับต่อมไร้ท่อ เช่น โรคไทรอยด์
5. ผู้ที่มีน้ำหนักเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วโดยไม่ทราบสาเหตุ
6. ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับความต้องการทางเพศ
7. ผู้ที่มีอาการของภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS)
8. ผู้ที่กำลังรับการรักษาด้วยฮอร์โมนทดแทน
9. ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคเกี่ยวกับฮอร์โมน
10. ผู้ที่มีอาการผิดปกติที่อาจเกี่ยวข้องกับความไม่สมดุลของฮอร์โมน

ตรวจฮอร์โมน ตรวจอะไรบ้าง

การตรวจฮอร์โมนในผู้หญิงเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและครอบคลุมฮอร์โมนหลายชนิดที่มีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพและการทำงานของร่างกาย โดยทั่วไป การตรวจฮอร์โมนจะรวมถึงฮอร์โมนต่อไปนี้:

1. เอสโตรเจน (Estrogen) เอสโตรเจนเป็นฮอร์โมนเพศหญิงที่สำคัญที่สุด มีหน้าที่หลักดังนี้:

• พัฒนาและรักษาลักษณะทางเพศหญิง เช่น การเจริญเติบโตของเต้านม และการกระจายไขมันตามร่างกาย
• ควบคุมรอบเดือนและการตกไข่ โดยกระตุ้นการเจริญเติบโตของเยื่อบุโพรงมดลูกและช่วยในการปล่อยไข่
• ช่วยรักษาความแข็งแรงของกระดูก โดยช่วยในการดูดซึมแคลเซียมและป้องกันการสลายตัวของมวลกระดูก
• มีบทบาทในการรักษาสุขภาพของผิวหนังและเส้นผม

การตรวจวัดระดับเอสโตรเจนสามารถช่วยในการวินิจฉัยปัญหาเกี่ยวกับภาวะเจริญพันธุ์ ความผิดปกติของรอบเดือน และภาวะหมดประจำเดือน

2. โปรเจสเตอโรน (Progesterone) โปรเจสเตอโรนเป็นฮอร์โมนที่ทำงานร่วมกับเอสโตรเจน มีหน้าที่สำคัญดังนี้:

• เตรียมมดลูกสำหรับการตั้งครรภ์ โดยกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงของเยื่อบุโพรงมดลูกให้เหมาะสมสำหรับการฝังตัวของตัวอ่อน
• ช่วยรักษาการตั้งครรภ์ในช่วงแรก โดยสนับสนุนการเจริญเติบโตของตัวอ่อนและป้องกันการหดตัวของมดลูก
• มีผลต่อการหลั่งน้ำนม โดยช่วยในการพัฒนาต่อมน้ำนมระหว่างการตั้งครรภ์
• ช่วยควบคุมอุณหภูมิร่างกายและอาจมีผลต่อการนอนหลับ

การตรวจวัดระดับโปรเจสเตอโรนมักใช้ในการประเมินภาวะการตกไข่ การวินิจฉัยปัญหาการตั้งครรภ์ และการตรวจสอบความผิดปกติของรอบเดือน

3. ฮอร์โมนกระตุ้นการตกไข่ (Follicle Stimulating Hormone – FSH) FSH เป็นฮอร์โมนที่ผลิตโดยต่อมใต้สมอง มีบทบาทสำคัญดังนี้:

• กระตุ้นการเจริญเติบโตและพัฒนาการของไข่ในรังไข่ ทำให้เกิดการตกไข่ในแต่ละรอบเดือน
• มีบทบาทในการผลิตเอสโตรเจน โดยกระตุ้นเซลล์ในรังไข่ให้ผลิตเอสโตรเจน
• ในผู้ชาย FSH มีบทบาทในการกระตุ้นการผลิตสเปิร์ม

การตรวจวัดระดับ FSH มักใช้ในการประเมินภาวะเจริญพันธุ์ การวินิจฉัยภาวะหมดประจำเดือน และการตรวจสอบการทำงานของต่อมใต้สมอง

4. ฮอร์โมนลูทิไนซิ่ง (Luteinizing Hormone – LH) LH เป็นอีกหนึ่งฮอร์โมนที่ผลิตโดยต่อมใต้สมอง มีหน้าที่สำคัญดังนี้:

• กระตุ้นการตกไข่ โดยทำให้ไข่ที่เจริญเติบโตเต็มที่หลุดออกจากรังไข่
• มีส่วนในการผลิตฮอร์โมนเพศ โดยกระตุ้นการผลิตเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนหลังการตกไข่
• ในผู้ชาย LH กระตุ้นการผลิตเทสโทสเตอโรน

การตรวจวัดระดับ LH มักใช้ร่วมกับ FSH ในการประเมินภาวะการตกไข่ การวินิจฉัยภาวะหมดประจำเดือน และการตรวจสอบความผิดปกติของระบบสืบพันธุ์

5. โปรแลคติน (Prolactin) โปรแลคตินเป็นฮอร์โมนที่ผลิตโดยต่อมใต้สมอง มีบทบาทสำคัญดังนี้:

• กระตุ้นการผลิตน้ำนมหลังคลอด ทำให้เกิดการหลั่งน้ำนมเพื่อเลี้ยงทารก
• มีผลต่อการทำงานของรังไข่ โดยอาจยับยั้งการตกไข่และการผลิตฮอร์โมนเพศอื่นๆ
• อาจมีบทบาทในการควบคุมความอยากอาหารและการเผาผลาญพลังงาน

การตรวจวัดระดับโปรแลคตินมักใช้ในการวินิจฉัยปัญหาการมีบุตรยาก ความผิดปกติของรอบเดือน และการตรวจหาเนื้องอกของต่อมใต้สมอง

6. เทสโทสเตอโรน (Testosterone) แม้จะเป็นฮอร์โมนเพศชายหลัก แต่ผู้หญิงก็ผลิตเทสโทสเตอโรนในปริมาณน้อย มีบทบาทดังนี้:

• มีผลต่อความต้องการทางเพศ โดยช่วยกระตุ้นความรู้สึกทางเพศในผู้หญิง
• ช่วยในการสร้างและรักษามวลกล้ามเนื้อ
• มีส่วนในการผลิตเม็ดเลือดแดง
• อาจมีผลต่อสุขภาพกระดูกและการกระจายไขมันในร่างกาย

การตรวจวัดระดับเทสโทสเตอโรนในผู้หญิงอาจใช้ในการวินิจฉัยภาวะฮอร์โมนเพศชายสูงผิดปกติ เช่น ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS)

7. ฮอร์โมนไทรอยด์ (Thyroid hormones) ฮอร์โมนไทรอยด์ ได้แก่ T3 (Triiodothyronine) และ T4 (Thyroxine) มีบทบาทสำคัญดังนี้:

• ควบคุมการเผาผลาญพลังงานในร่างกาย ส่งผลต่อน้ำหนักตัวและระดับพลังงาน
• มีผลต่อรอบเดือนและภาวะเจริญพันธุ์ โดยความผิดปกติของไทรอยด์อาจส่งผลต่อการตกไข่และการตั้งครรภ์
• ควบคุมอัตราการเต้นของหัวใจและการทำงานของระบบประสาท
• มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของร่างกาย

การตรวจวัดระดับฮอร์โมนไทรอยด์มักใช้ในการวินิจฉัยโรคไทรอยด์ เช่น ภาวะไทรอยด์เป็นพิษหรือภาวะไทรอยด์ทำงานต่ำ

8. คอร์ติซอล (Cortisol) คอร์ติซอลเป็นฮอร์โมนที่ผลิตโดยต่อมหมวกไต มักเรียกว่า “ฮอร์โมนความเครียด” มีบทบาทสำคัญดังนี้:

• ควบคุมการตอบสนองต่อความเครียดของร่างกาย
• มีผลต่อการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน โดยช่วยควบคุมการอักเสบ
• ควบคุมการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน
• มีส่วนในการควบคุมความดันโลหิตและระดับน้ำตาลในเลือด

การตรวจวัดระดับคอร์ติซอลอาจใช้ในการวินิจฉัยโรคของต่อมหมวกไต เช่น โรคคุชชิ่ง หรือภาวะต่อมหมวกไตทำงานต่ำ

9. ฮอร์โมนเมลาโทนิน (Melatonin) เมลาโทนินเป็นฮอร์โมนที่ผลิตโดยต่อมไพเนียลในสมอง มีบทบาทสำคัญดังนี้:

• ควบคุมวงจรการนอนหลับและตื่น (Circadian rhythm)
• อาจมีผลต่อรอบเดือน โดยมีการศึกษาพบว่าเมลาโทนินอาจมีส่วนในการควบคุมการตกไข่และการทำงานของรังไข่
• มีคุณสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ซึ่งอาจช่วยป้องกันเซลล์จากความเสียหาย

การตรวจวัดระดับเมลาโทนินอาจใช้ในการประเมินปัญหาการนอนหลับหรือความผิดปกติของวงจรการนอน

ตรวจฮอร์โมนราคากี่บาท

ที่ Welida Health เราเสนอแพ็คเกจการตรวจฮอร์โมนที่ครอบคลุมในราคา 7,200 บาท ซึ่งรวมการตรวจฮอร์โมนทั้ง 8 ชนิดที่กล่าวมาข้างต้น ราคานี้คุ้มค่าเมื่อเทียบกับประโยชน์ที่คุณจะได้รับจากการประเมินสุขภาพฮอร์โมนอย่างครอบคลุม

1. DHEAs (Dehydroepiandrosterone sulfate): ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตที่มีบทบาทในการควบคุมการผลิตฮอร์โมนเพศต่างๆ
2. FSH (Follicle Stimulating Hormone): ฮอร์โมนที่กระตุ้นการเจริญเติบโตของไข่ในรังไข่
3. LH (Luteinizing Hormone): ฮอร์โมนที่กระตุ้นการตกไข่
4. Estradiol: รูปแบบหนึ่งของเอสโตรเจนที่มีความสำคัญมากที่สุดในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์
5. Progesterone: ฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในการเตรียมมดลูกสำหรับการตั้งครรภ์
6. SHBG (Sex Hormone Binding Globulin): โปรตีนที่จับกับฮอร์โมนเพศ ช่วยควบคุมปริมาณฮอร์โมนเพศที่ใช้งานได้ในร่างกาย
7. IGF1 (Insulin-like Growth Factor 1): ฮอร์โมนเจริญเติบโตที่มีบทบาทสำคัญในการเจริญเติบโตและพัฒนาการของร่างกาย
8. IGFBP3 (Insulin-like Growth Factor Binding Protein 3): โปรตีนที่จับกับ IGF1 ช่วยควบคุมการทำงานของ IGF1 ในร่างกาย

วิธีการเตรียมตัวก่อนไปตรวจฮอร์โมน

การเตรียมตัวที่ดีก่อนการตรวจฮอร์โมนช่วยให้ผลการตรวจแม่นยำและน่าเชื่อถือ เริ่มจากการปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่ ทั้งยาตามใบสั่งแพทย์และผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เนื่องจากบางชนิดอาจส่งผลต่อระดับฮอร์โมน

โดยทั่วไป ควรงดอาหารและเครื่องดื่ม (ยกเว้นน้ำเปล่า) 8-12 ชั่วโมงก่อนการตรวจเลือด แต่ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนักและการดื่มแอลกอฮอล์อย่างน้อย 24 ชั่วโมงก่อนการตรวจ

การพักผ่อนให้เพียงพอและการจัดการความเครียดก็สำคัญ เพราะสามารถส่งผลต่อระดับฮอร์โมนบางชนิด สำหรับผู้หญิงที่ยังมีประจำเดือน ควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับวันแรกของประจำเดือนครั้งล่าสุด เพื่อให้แพทย์สามารถนัดตรวจในช่วงเวลาที่เหมาะสม

สุดท้าย ควรเตรียมข้อมูลสุขภาพของตนเองและครอบครัว รวมถึงอาการผิดปกติที่สังเกตเห็น และคำถามที่อยากถามแพทย์ การเตรียมตัวเหล่านี้จะช่วยให้การตรวจฮอร์โมนมีประสิทธิภาพและให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์สำหรับการวินิจฉัยและการรักษา

วิธีดูแลตนเองหลังจากไปตรวจฮอร์โมน

หลังจากตรวจฮอร์โมน สิ่งสำคัญคือการดูแลตนเองอย่างเหมาะสม เริ่มจากการพักผ่อนให้เพียงพอในวันที่ตรวจ เนื่องจากการเจาะเลือดอาจทำให้รู้สึกอ่อนเพลียเล็กน้อย ควรดื่มน้ำมากๆ เพื่อชดเชยการสูญเสียน้ำจากการงดน้ำและอาหารก่อนตรวจ และช่วยฟื้นฟูร่างกาย หากมีอาการปวดหรือช้ำตรงบริเวณที่เจาะเลือด สามารถประคบเย็นเพื่อบรรเทาอาการได้

ในช่วงรอผลตรวจ ควรดำเนินชีวิตตามปกติ ทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายพอประมาณ และพักผ่อนให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงการเครียดหรือกังวลเกี่ยวกับผลตรวจมากเกินไป เมื่อได้รับผลตรวจ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อแปลผลและรับคำแนะนำในการปฏิบัติตัวต่อไป ไม่ควรตีความผลตรวจเองหรือปรับเปลี่ยนการรักษาโดยไม่ปรึกษาแพทย์ การดูแลตนเองที่ดีและการติดตามผลอย่างเหมาะสมจะช่วยให้การรักษามีประสิทธิภาพสูงสุด

บทสรุป

การตรวจฮอร์โมนเพศหญิงเป็นเครื่องมือสำคัญในการประเมินและดูแลสุขภาพของผู้หญิง ช่วยในการวินิจฉัยและรักษาปัญหาสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับความไม่สมดุลของฮอร์โมน การตรวจนี้ครอบคลุมฮอร์โมนหลายชนิด เช่น เอสโตรเจน โปรเจสเตอโรน FSH LH และอื่นๆ ซึ่งแต่ละชนิดมีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพและการทำงานของร่างกาย

ผู้หญิงควรสังเกตอาการผิดปกติที่อาจบ่งชี้ถึงความไม่สมดุลของฮอร์โมน และปรึกษาแพทย์เมื่อมีข้อสงสัย การเตรียมตัวที่ดีก่อนการตรวจและการดูแลตนเองหลังการตรวจเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ได้ผลการตรวจที่แม่นยำและการรักษาที่มีประสิทธิภาพ

การตรวจฮอร์โมนไม่ใช่เพียงการวินิจฉัยโรค แต่ยังเป็นส่วนหนึ่งของการดูแลสุขภาพเชิงป้องกัน ช่วยให้ผู้หญิงสามารถเข้าใจและจัดการกับการเปลี่ยนแปลงของร่างกายได้ดีขึ้น ทั้งนี้ การปรึกษาแพทย์และปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัดเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในการดูแลสุขภาพฮอร์โมน

คำถามที่พบบ่อย